സിവില്‍ സര്‍വീസ് സ്വപ്നങ്ങളും കേരളത്തിലെ കരിയര്‍ ക്രേയ്സും

മനുഷ്യന് ജീവിക്കണമെങ്കില്‍ ജോലിയും കൂലിയും വേണം. ഓരോ കാലത്ത് ഓരോ ജോലിയോടുമുള്ള സാമൂഹിക മനസ്ഥിതി രൂപപ്പെടുന്നത് അതില്‍ നിന്നുള്ള സാമ്പത്തിക വരുമാനവും അത് നല്‍കുന്ന സാമൂഹിക അടയാളപെടുത്തലുമാണ്. ചെയ്യുന്ന ജോലിയുടെ 'സ്ഥാന മാനങ്ങളെ ' ക്രോഡീകരിച്ചു അധികാര തട്ടുകള്‍ സൃഷ്ട്ടിച്ചു അടക്കി ഭരിക്കുന്ന ഘടനകളായാണ് ജാതി വ്യവസ്ഥ തന്നെ രൂപപെട്ടത്. ദൈവങ്ങളെയും ഭൂമിയും കൈക്കലാക്കി വയ്ക്കുന്നവര്‍ അധികാരികള്‍ ആയിരുന്ന മാടമ്പി ഫ്യുഡല്‍ വ്യവസ്ഥയില്‍ നിന്ന് മാര്‍ക്കെറ്റ് -സ്റ്റേറ്റ് അച്ചുതണ്ടിലേക്ക് ഭരണ -അധികാര സൂചികകള്‍ മാറിയപ്പോള്‍ അധികാരം സാമ്പ്രതയിക ഹരമാക്കിയവര്‍ അങ്ങോട്ട്‌ കളം മാറ്റി പിടിച്ചു. ഇന്ത്യയില്‍ പഴയ ഫ്യുഡല്‍ വ്യവസ്ഥയും പുതിയ രാഷ്ട്രീയ -അധികാര -അഹങ്കാര വ്യവസ്ഥകളും കൂടി ചേര്‍ന്ന ഒന്നാണ് ഇന്നത്തെ അധികാര ഘടനകള്‍ തന്നെ. ഇന്ന് അങ്ങനെയുള്ള അധികാര വ്യവസ്ഥയില്‍ കയറി പറ്റി അധികാര-അഹങ്കാര അകമ്പടിയോടെയുള്ള സാമൂഹിക 'സ്ഥാന-മാനങ്ങള്‍ക്കുള്ള രണ്ടു വഴികള്‍ ആണ് രാഷ്ട്രീയ പാര്‍ട്ടികളില്‍ ചേര്‍ന്ന് രാഷ്ട്രീയ നേതാവായി നാടു വാഴി ആകുക എന്നതും സിവില്‍ സര്‍വീസ് എഴുതി അവരുടെ കാര്യസ്ഥരായി ഭരണം നടപ്പാക്കുക എന്നതും . ബ്രിട്ടിഷുകാര്‍ നികുതി പിരിക്കാനും ജനത്തെ 'കണ്ട്രോള്‍ ആന്‍ഡ്‌ കമാന്‍ഡ്' ചെയ്യാനും അടക്കി ഭരിക്കുവാനുമാണ് സിവില്‍ സര്‍വീസും പോലീസ് സര്‍വീസും സൃഷ്ട്ടിച്ചത്.

ഇന്‍ഡ്യ ജനാധിപത്യ വ്യവസ്ഥയില്‍ ആയപ്പോഴും പഴയ അധികാര ഘടനകളില്‍ വലിയ മാറ്റങ്ങള്‍ അധികം ഉണ്ടായിട്ടില്ല എന്നുള്ളത് ഒരു വസ്തുതയാണ് . അതുകൊണ്ട് തന്നെ പഴയ ഫ്യുഡല്‍ -ജാതി വ്യ്വവസ്ഥയും, കൊളോണിയല്‍ ഭരണ ലോജിക്കും, മാര്‍ക്കറ്റ്- സ്റ്റേട്ട് അച്ചുതണ്ടും , പിന്നെ അല്‍പ്പം ജനധിപത്യ മേമ്പോടിയുമൊക്കെ ചേര്‍ന്ന ഒരു സങ്കര -അധികാര-അഹങ്കാര പ്രയോഗങ്ങളാണ് ഇന്ത്യയില്‍ ഇന്ന് കാണുന്നത്. രാഷ്ട്രീയ പാര്‍ട്ടികളില്‍ നേതാവായി തിരഞ്ഞെടുപ്പിന് നിന്ന് ജയിച്ചു എം പി /എം എല്‍ എ മന്ത്രിയും ആകുക എന്നത് ഒരു ഏണീം പാമ്പും പോലുള്ള ഒരു ഹൈ റിസ്ക്‌ ഏര്‍പ്പാട് ആണ്. കിട്ടിയാല്‍ കിട്ടി പോയാല്‍ പോയി. പിന്നെ അവിടെയും ഫ്യുഡല്‍ ജാതി-മത വ്യവസ്ഥകള്‍ ഒക്കെ ഇപ്പോഴും തോലിക്കപ്പുറം ഉള്ളതിനാല്‍ ഒരു രാഷ്ട്രീയ നേതാവിന്‍റെ മകനോ/മകളോ ആയി ജനിച്ചില്ലെങ്കിലോ ഒരു രാഷ്ട്രീയ പാര്‍ട്ടി അല്ലെങ്കില്‍ ബിസിനസ്സ് ഗോഡ് -ഫാദറോ ഇല്ലെങ്കിലോ പിടിച്ചു നില്‍ക്കുവാന്‍ പ്രയാസം. ചുരുക്കി പറഞ്ഞാല്‍ സര്‍ക്കാര്‍ അധികാര സന്നാഹങ്ങളിലേക്ക് രാഷ്ട്രീയ പാര്‍ട്ടി പാതകള്‍ കല്ലും മുള്ളും നിറഞ്ഞ ഹൈ റിസ്കുള്ള ഒരു കരിയര്‍ ഓപ്ഷന്‍ ആണ് . പിന്നെ പിന്‍ -പണം ഇല്ലാതെ രാഷ്ട്രീയ നാടുവാഴി ആകുവാന്‍ പ്രയാസം. അങ്ങനെയാണ് സര്‍ക്കാര്‍- കാര്യസ്ഥ-അധികാരത്തിലേക്കുള്ള ലോ-റിസ്ക്‌ , മീഡിയം റിട്ടേന്‍സുള്ള ഒരു ഉപാധിയായി സിവില്‍ സര്‍വീസ് മാറിയത്.

അധികാര-രാഷ്ട്രീയ പ്രവര്‍ത്തനവും അതിനു കുട പിടിക്കുന്ന സിവില്‍ സര്‍വീസും രാജ്യത്തിന്‌ ആവശ്യമായതും പ്രയോജനമുള്ളതുമായ രണ്ടു കരിയര്‍ ഓപ്ഷന്‍ തന്നെയാണ് .അതില്‍ തര്‍ക്കമില്ല. പക്ഷെ ഈ രണ്ടു കരിയരിനോടും മദ്ധ്യ വര്‍ഗ്ഗ സമൂഹത്തിനും മാധ്യമങ്ങള്‍ക്കും ഉള്ള നിലപാടുകള്‍ ആണ് ഒരു സാധാരണ കുടുമ്പത്തിലും സമൂഹത്തിലും കാണുന്നത്. അധികാരം ഒരു വലിയ റിസോഴ്സ ആണ് .അത് കൊണ്ട് തന്നെ അധികാര-അഹങ്കാര-ഘടനകളോട് താല്പര്യം സ്വാഭാവികമാണ്. അതില്‍ തന്നെ ഒരു റിസ്ക്‌ -അവെഴ്സ് ആയ ഒരു മാര്‍ഗമാണ് സിവില്‍ സര്‍വീസ്. ഇപ്പോള്‍ അതിനു നല്ല ശമ്പളവും ഉണ്ട്. കിമ്പളം കിട്ടാന്‍ ഉള്ള സാധ്യത വലുതാണ്. പിന്നെ സ്ഥാന-മാനങ്ങളും 'നിലയും -വിലയും ' ഉള്ള ജോലി ആയതിനാല്‍ കല്യാണ മാര്‍കെറ്റില്‍ നല്ല ഡിമാണ്ട് . ഇതൊക്കെയുള്ള ഒരു സെമി-ഫ്യുടല്‍ മദ്ധ്യ വര്‍ഗ സമൂഹത്തില്‍ ഐ ഏ എസ്സ് സ്വപ്നങ്ങള്‍ സ്വാഭാവികമാണ്.

പിന്നെ എന്താണ് പ്രശ്നം? പ്രശ്നം മൂന്നാണ്. ഒന്ന് കരിയര്‍ സ്വപ്നങ്ങള്‍ക്ക് വേണ്ടി മാത്രം ആണ് വിദ്യാഭ്യാസം എന്ന ഒരു 'നോര്‍മല്‍' സാമൂഹിക സമീപനം ( കോമ്മണ്‍ സെന്‍സ് ) ; രണ്ടു ഒരു കുട്ടി ജനിച്ചു കഴിഞ്ഞാല്‍ ആ കുട്ടിയെ ഉപാധിയാക്കി സോഷ്യല്‍ സ്ടാട്ടാസ് കൂട്ടാന്‍ വെമ്പുന്ന സാമൂഹിക മനസ്ഥിതി ; മൂന്ന് തങ്ങളുടെ മക്കള്‍ക്ക് എന്താണ് ഏറ്റവും നല്ലത് എന്താണെന്ന് കുടുമ്പവും മതാപിതാക്കളും തീരുമാനിച്ചു അടിച്ചേല്‍പ്പിക്കുന്ന പ്രകൃതം. ഇത് ജോലിയുടെ കാര്യത്തില്‍ ആണെങ്കിലും കല്യാണത്തിന്‍റെ കാര്യത്തില്‍ ആണെങ്കിലും മറ്റെന്തു കാര്യങ്ങളുടെ തിരെഞ്ഞെടുപ്പില്‍ ആണെങ്കിലും ബാധകമായൊരു സാമൂഹിക വ്യവസ്ഥയില്‍ ഉള്ള 'നോര്‍മല്‍ ' ആയ ഒരു ഏര്‍പ്പാട് ആയിരിക്കുന്നു.

ഈ 'സ്ഥാന-മാന' തള്ളലുകള്‍ കുട്ടികള്‍ അഞ്ചാം ക്ലാസ് എത്തുന്നതിനു മുമ്പേ തുടങ്ങുന്നതിന്‍റെ ദാരുണ അവസ്ഥയില്‍ ആണ് ഇന്ന് കേരളത്തില്‍ കരിയര്‍ സംബന്ധമായ ആയ ഡിപ്രേഷനും ആത്മഹത്യകളും കൂടി വരുന്നതിനു ഒരു കാരണം. അതുപോലെ വിവാഹ മോചനങ്ങള്‍ക്കും ഒരു കാരണം കുട്ടികളുടെ ഇഷ്ട്ടങ്ങള്‍ പരിഗണിക്കാതെ കുടുംബ 'നിലയും വില'യും വച്ച് തള്ളലുകളാണ് . കേരളത്തിളെ മദ്ധ്യ -ഉപരി മദ്ധ്യ വര്‍ഗത്തില്‍ ഉള്ള ഒരു നല്ല വിഭാഗം ചെറുപ്പക്കാരെ പ്രെഷര്‍ കുക്കര്‍ ആക്കിയിരിക്കുകയാണ് ഈ കരിയര്‍-സക്സസ് പ്രീ- ഒക്കുപ്പ്യെഷന്‍. പഠിക്കുന്നത് , ജോലി കിട്ടാന്‍ മാത്രമാണെന്നും , ജോലി കിട്ടിയാല്‍ ഉടനെ കല്യാണം കഴിക്കണം , കല്യാണം കഴിച്ചു 'സെറ്റില്‍ ' ആയി കുട്ടികളെ ജനിപ്പിച്ചു അവരെയും 'നിലയോട് വിലയോടും ' വളര്‍ത്തണം എന്ന ലോജിക്ക് ഇന്ന് വൈറല്‍ ആയിരിക്കുകയാണ്. ഇത് ഒരു പുരുഷ-കേന്ദ്രീകൃത ലോജിക് ആണെന്ന് മറക്കരുത് .

ഒരു കുട്ടിയെ കുട്ടിയായി കളിച്ചും ചിരിച്ചും വായിച്ചും വര്‍ത്തമാനം പറയാനും ഒക്കെ വിടാതെ അഞ്ചാം ക്ലാസ്സ് മുതല്‍ ഡോക്റ്ററും , ഐ ഐറ്റി എന്ജിനീയരും പിന്നെ ഐ എ എസ്സും ഒക്കെ ആക്കുവാന്‍ വെമ്പുന്ന 'സ്നേഹനിധി' കളായ ' മതാ പിതാക്കള്‍ കുട്ടികളോട് ചെയ്യുന്ന ദ്രോഹം അവരില്‍ പ്രതിഫലിക്കുന്നത് ഒരു ഇരുപത്തി അഞ്ചു വയസ്സിനു ശേഷമായിരിക്കും. 'നോര്‍മല്‍ ' ആയി സക്സസ്ഫുള്‍ ആയി ജീവിക്കുവാന്‍ ഉള്ള കുടുമ്പ- സാമൂഹിക പ്രെഷര്‍ അത്ര ഭയങ്കരമാണ്. ഒരു പരിധി വരെ ഈ ഐ ഏ എസ്സ് ക്രെയിസും അതില്‍ നിന്ന് വരുന്നതാണ്. ഇതിനര്‍ത്ഥം ഈ കരിയര്‍ ഏതെങ്കിലും മോശമാണന്നല്ല. എല്ലാ കരിയറും നല്ലതാണ്. പക്ഷെ അത് ആര് എപ്പോള്‍ എങ്ങനെ തിരഞ്ഞെടുക്കുന്നു എന്നതാണ് പ്രശ്നം. കുട്ടികളെ സ്വാഭാവികമായി വളരാന്‍ വിടാതെ അഞ്ചാം ക്ലാസ്സ് മുതല്‍ കരിയര്‍ സ്വപ്നങ്ങള്‍ മാത്രം കൊണ്ട് വളര്‍ത്തിയാല്‍ അവര്‍ സാമൂഹികമായി പലപ്പോഴും ബോണസായി മരങ്ങളെ പോലെ ആയിരിക്കും.

ഒരാള്‍ ഏതു കരിയര്‍ തിരെഞ്ഞെടുക്കണം എന്ന ചിന്ത ഒരു പതിനേഴു പതിനെട്ടു വയസ്സില്‍ അയാള്‍ക്ക് തീരുമാനിക്കുവാനുള്ള കാഴ്ചപ്പാടും , മൂല്യങ്ങളും അതുപോലെ സ്വയം പക്വതയും ഉത്തരവാദിത്തവും നല്‍കുന്നത് അയാള്‍ വളര്‍ന്നു വരുന്ന ചുറ്റുപാടുകള്‍ ആണ്. കുട്ടികളുടെ മേളില്‍ ഒരു കരിയര്‍ അടിച്ചേല്പ്പിക്കാതെ അവരെ സാധാരണ ഗതിയില്‍ അത് സ്വന്തമായി കണ്ടെത്തുവാനുള്ള പ്രാപ്തി ( എനെബ്ലിംഗ് നര്‍ച്ചറിംഗ് ) നല്‍കുക എന്നതാണ് മാതാപിതാക്കള്‍ക്ക് ചെയ്യുവാന്‍ ഉള്ള ഒരു നല്ല കാര്യം. അത് പോലെ ഒരാള്‍ ഏതു കരിയര്‍ തിരഞ്ഞെടുക്കണം എന്നത് അയാളുടെ സര്‍ഗ്ഗ -സഹജ വാസനകളെയും പിന്നെ ആപ്റ്റിറ്റൂഡിനെയും ആശ്രയിച്ചായിരിക്കണം. ഒരാള്‍ക്ക് സിവില്‍ സര്‍വീസ് ആണ് താല്പര്യം എങ്കില്‍ അത് ഒരു ഇരുപതു വയസ്സ് ആകുമ്പോഴേക്കും ഒരു കാഴ്ചപ്പാടോടെ ചിന്തിച്ചു തീരുമാനിക്കണ്ട വിഷയമാണ്. അങ്ങനെ തീരുമാനിച്ചാല്‍ അതിനു വേണ്ടി നേരത്തെ തന്നെ വേണ്ടത് ചെയ്യുവാന്‍ കഴിയും. ഒരു പക്ഷെ ഇരുപത്തി അഞ്ചിന് മുന്‍പ് ക്ലിയര്‍ ചെയ്യാം അല്ലെങ്കില്‍ വേറെ മാര്‍ഗം തിരെഞ്ഞെടുക്കം.

എന്‍റെ മകന്‍ ഉപ്പോള്‍ അങ്ങനെ തീരിമാനിക്കണ്ട ഒരു പ്രായം ആണ്. ഒരു പക്ഷെ സിവില്‍ സര്‍വീസ് പരീക്ഷയില്‍ ജയിക്കുവാന്‍ ഉള്ള കഴിവും ആപ്ട്ടിടുഡും നേത്രുത്വ ഗുണവും ഉള്ള ആളാണ്. സാധാരണ കൂട്ടുകാരായി ഞങ്ങള്‍ ആകാശത്തിനു കീഴിലും മേളിലും ഉള്ള എല്ലാ കാര്യങ്ങളും ചര്‍ച്ച ചെയ്യാറുമുണ്ട് . ഇതിനിടയില്‍ സിവില്‍ സര്‍വീസില്‍ താല്പര്യമുണ്ടോ എന്ന് ചോദിച്ചപ്പോള്‍. ഇല്ല എന്നാണ് പറഞ്ഞത് . അത് വ്യക്തമായ കഴ്ചപ്പോടെടെ ആണയാള്‍ പറഞ്ഞേത്‌ . അയാള്‍ അയാളുടെ വഴി കണ്ടെത്തെട്ടെ എന്നാണ് ഞങ്ങളുടെ നിലപാട്. ഒരു കരിയറിനെ കുറിച്ചും ഒരു കൌന്സിലിങ്ങും നല്‍കിയിട്ടില്ല. അയാള്‍ അയാളുടെ വഴികള്‍ സ്വയം കണ്ടെത്തട്ടെ.

ഒരു പക്ഷെ എന്‍റെ അച്ഛന്‍ ചെയ്ത ഏറ്റവും നല്ല കാര്യം പതിനെട്ടു വയസ്സ് കഴിഞ്ഞു എന്നെ എന്‍റെ വഴിക്ക് വിട്ടു എന്നതാണ്. സയന്‍സ് പഠിച്ച എനിക്ക് ഒരു നല്ല സയന്‍റ്റിസ്റ്റാ കാനുള്ള ക്ഷമയും സൂക്ഷ്മതയും ഇല്ല എന്ന് ഞാന്‍ തിരിച്ചറിഞ്ഞു സാഹിത്യം പഠിക്കുവാന്‍ പോയപ്പോള്‍ എന്നെ ഞാന്‍ തിരെഞ്ഞെടുത്ത വഴിയില്‍ വിട്ടതാണ് അവര്‍ ചെയ്ത ഏറ്റവും നല്ല സ്നേഹം.

എന്‍റെ കൂടെ വരുന്ന ചെറൂപ്പക്കാരോട് ഞാന്‍ പറയുന്ന ചില കാര്യങ്ങള്‍ ഉണ്ട്. ആദ്യമായി ജീവിതത്തെ കുറിച്ച് ഒരു കാഴ്ചപ്പാടുണ്ടാക്കുക. പിന്നീട് സമൂഹത്തെ കുറിച്ച് ഒരു കാഴ്ചപ്പാടുണ്ടാക്കുക . പിന്നീടു ആ സമൂഹത്തില്‍ നിങ്ങളെ കുറിച്ച് ഒരു കാഴ്ച്ചപ്പാടുണ്ടാക്കുക . അത് അനുസരിച്ച് നിങ്ങളെ കുറിച്ചും സമൂഹത്തെ കുറിച്ചും ഒരു വിഷന്‍ ഉണ്ടാക്കുക. നിങ്ങളുടെ സഹജ-സര്‍ഗ്ഗ വാസനകളെകുറിച്ച് ഒരു സ്വയ അവബോധം ഉണ്ടാകുക . നിങ്ങളുടെ ഗുണ-ദോഷങ്ങളെ കുറിച്ച് തിരിച്ചറിവുകള്‍ ഉണ്ടാക്കുക. നിങ്ങള്‍ ഇനിയും പഠിക്കണ്ട വിഷയങ്ങളെ കുറിച്ച് ഒരു ധാരണ ഉണ്ടാക്കുക. എന്നിട്ട് നിങ്ങള്‍ക്കിട്ട ഇഷ്ട്ടപെട്ട വഴികള്‍ നിങ്ങള്‍ തന്നെ തിരഞ്ഞെടുക്കുക. അതിനു ചിന്തയും വായനയും അനുഭവ പരിസരങ്ങളും പ്രധാനമാണ്. വായനക്ക് പരിധി വക്കരുത്. ഇഷ്ട്ട്ടമുള്ളത് ഇഷ്ട്ടം പോലെ വായിക്കുക. വായിക്കുന്നത് ചിന്തിക്കുക. ചിന്തിക്കുന്നത് സ്പുടം ചെയ്തു നിങ്ങളുടെ വഴികളെ ചിന്തിച്ചും തിരിച്ചറിഞ്ഞും സ്വയം കണ്ടെത്തുക.

യുറോപ്പിലും അമേരിക്കയിലും മറ്റും സ്കൂള്‍ കഴിഞ്ഞു പലരും ഒരു ബ്രേക്ക് ഇയര്‍ എടുത്തു ബാക്ക് -പാക്കുമായി ലോകം മുഴുവന്‍ ചുറ്റം . അതൊക്കെ കഴിഞ്ഞു വന്നാണ് പലരും ഏതു വഴി തിരെഞ്ഞെടുക്കണം എന്ന് തീരുമാനിക്കുന്നത് . അവരില്‍ നോബല്‍ പ്രൈസ് വാങ്ങിയ ശാസ്ത്രഞ്ജരും , മികച്ച ഡോക്റ്റര്‍ മാരും ഭരണാധികാരികളും ഉണ്ട് . അവരില്‍ നിന്നാണ് സ്റ്റീവ് ജോബ്സും, ഒബാമയും ബില്‍ ഗെറ്സ്സും ഒക്കെ ഉയര്‍ന്നു വന്നത്.

ഞാന്‍ ഇത് എഴുതുവാന്‍ കാരണം സിവില്‍ സര്‍വീസ് അസ്പിരേഷന്‍ ഉള്ള ഒരുപാട് നല്ല ചെറുപ്പക്കാര്‍ എന്നെ സമീപിക്കാറുണ്ട്. അവരോടു ഞാന്‍ പറയാറുള്ളതും കൂടി പറഞ്ഞവസാനിപ്പിക്കാം.

People make choices based on three aspects : compulsion, convenience and conviction. When you make a choice about a career or anything including choosing a life partner, one needs to ask the question whether such choices are made due to compulsions, convenience or conviction. Any choice that is made of conviction is bound to be successful because you are driven from within and you invest hundred percent in such choices.

ഇത് ഒരു പ്രധാന കാര്യം തന്നെയാണ്. പ്രശ്നം പലര്‍ക്കും ഇങ്ങനെയുള്ള ചോദ്യങ്ങള്‍ തന്നെ സ്വയം ചോദിക്കുവാന്‍ ഉള്ള അവസരങ്ങള്‍ കുടുംബവും സമൂഹവും കൊടുക്കുന്നില്ല എന്നതാണ്. ഇങ്ങനെയുള ചോദ്യങ്ങള്‍ ഒരു പതിനെട്ടു ഇരുപതു വയസ്സില്‍ ചോദിച്ചാല്‍ ഒരു പക്ഷെ അവരുടെ മുന്നില്‍ വിവിധ ഓപ്ഷനുകള്‍ തുറന്നു വരും. I tell them three things :
1) If you are tying for civil service , you have to simultaneously think of an alternative option and peruse both
2) Ideally make a choice of conviction by twenty and invest not more than two or three years- and don't spent more than three years. Usually it takes 18 months to prepare one cycle of civil service examination. If you don't clear by 24/25, then choose your alternative option and go ahead an establish.
3) If you start the preparation at 25, please do an course that may help you an alternative options. Many come to me after thirty , after giving four cycle of examination and not clear about the next step. So when you decide to give Civil Service Exam, please consider an alternate options and do a simultaneous course.

എന്‍റെ കൂടെ ഇന്റെര്‍ന്ഷിപ് ചെയ്ത പല നല്ല മിടുക്കരായ ചെറൂപ്പക്കരോട് സ്വയം ചിന്തിച്ചു അവരുടെ വഴികള്‍ രൂപപെടുത്താന്‍ ആണ് ഞാന്‍ പറയാറ്. അവര്‍ മിക്കവാറും അത് തന്നെ ചെയ്തു . അത് കൊണ്ട് തന്നെ സിവില്‍ സര്‍വ്വീസ് പരീക്ഷ ക്ലിയര്‍ ചെയ്തില്ലെങ്കിലും അവരില്‍ പലരും അവരുടെ വഴികള്‍ സ്വയം കണ്ടെത്തി. ചിലര്‍ പബ്ലിക് പോളിസി തന്നെ തിരെഞ്ഞെടുത്തു .

ആത്മ വിശ്വാസത്തോടെ സ്വയം അവരവരുടെ വഴികള്‍ കണ്ടെത്തി നിശ്ചയദാര്‍ഡ്യത്തോടെ മുന്നോട്ടു പോയാല്‍ അതില്‍ വിജയിക്കുക തന്നെ ചെയ്യും. എന്‍റെ അച്ഛന്‍ കുട്ടിക്കാലത്ത് പറഞ്ഞു തന്ന ഒരു കാര്യം ഞാന്‍ എന്‍റെ മകനോടും പറയും " Give your best. Make your choice. Make a difference wherever you are . Enjoy what you do and enjoy life. And work with commitment and competence to be one of the best in your chosen field and enjoy what you have earned" . അത് സിവില്‍ സര്‍വീസ് ആയാലും കൊള്ളാം . പത്ര പ്രവര്‍ത്തകര്‍ ആയാലും കൊള്ളാം. അധ്യാപകനോ, ഡോക്റ്ററോ, ഇന്ജീനിയരോ , ആര്‍ക്കിടെക്ടോ , വക്കീലോ , രാഷ്ട്രീയ പ്രവര്‍ത്തകനോ, സാമൂഹിക പ്രവര്‍ത്തകനോ, ഗവേഷകനോ, , കര്‍ഷകനോ , പുരോഹിതനോ, സൈനീകനോ, നഴ്സോ , പൈലറ്റോ ആരും ആയികൊള്ളട്ടെ.
The question you need to ask is whether you choose and make your career or your career choose and makes you. The distinction is very important as they are two different visions about the world and yourself.